უშვილობის გადასახადი სსრკ-ში: გადასახადის არსი, ვინ რამდენი გადაიხადა და როდის გაუქმდა იგი

2024 ავტორი: Howard Calhoun | [email protected]. ბოლოს შეცვლილი: 2023-12-17 10:32

დღეს სსრკ-ს ისტორიის შემსწავლელი სპეციალისტები სულ უფრო ხშირად სვამენ კითხვებს იმ ეპოქის მოსახლეობის ცხოვრების ხარისხის შესახებ. საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო მოდელის გაანალიზებისას საჯარო პოლიტიკის სფეროში ბევრი კამათია, რომელიც დაკავშირებულია მის ძლიერ და სუსტ მხარეებად დაყოფასთან.

ასე, მაგალითად, ერთ-ერთი ძლიერი მხარე არის სოციალური უზრუნველყოფა, რომელიც მაღალ დონეზე იყო სოციალისტურ სახელმწიფოებში. უფასო განათლების სისტემა, მედიცინა და სხვა შეღავათები გარანტირებული იყო საბჭოთა კავშირის ყველა მოქალაქისთვის.

თუმცა, ასეთი სისტემის არსებობა შესაძლებელი იყო მხოლოდ მთელი საბჭოთა ხალხის აბსოლუტური ეკონომიკური თანასწორობის პირობებში. ეს წესრიგი ყველას არ უხდებოდა.

საკამათო გადასახადი

სსრკ მოსახლეობის ცხოვრებაში ცნობილი პოზიტიური და უარყოფითი მომენტების გარდა, არის არაერთი მათგანი, რის გამოც ექსპერტებს შორის კამათი აქამდე არ ჩაცხრება. მათ შორისაა უშვილობის გადასახადის ე.წ. მიუხედავად იმისა, რომ მის შესახებ ახლა ბევრმა არ იცის, ერთ დროს მან მნიშვნელოვნად დაარტყა მოსახლეობას, როგორც ფინანსურად, ასევე შიგნიდანმორალი.

ამ გადასახადის შემოღება მოხდა 1941 წლის ნოემბერში, დიდი სამამულო ომის დაწყებიდან ხუთი თვის შემდეგ. ეს არის სამხედრო ოპერაციები, რომლებიც ითვლება ასეთი უცნაური რეკვიზიციის გაჩენის მთავარ მიზეზად, რადგან ზარალი, რომელიც საბჭოთა არმიამ განიცადა ომის პირველ თვეებში, იყო კოლოსალური და მნიშვნელოვნად შეამცირა რესპუბლიკების მოსახლეობა. სსრკ-ს ხელმძღვანელობას ნათლად ესმოდა, რომ ომის დასრულების შემდეგ დასუსტებული სახელმწიფო დემოგრაფიული კრიზისის მიღმა იქნებოდა და მოსახლეობის აღდგენას ათწლეულები დასჭირდებოდა. აქედან გამომდინარე, საჭირო იყო ყველა შესაძლო საშუალებით ქალების მეტი შვილის გაჩენის იძულება. და არა მარტო ომის დროს, არამედ მის შემდეგაც.

ასე გაჩნდა სსრკ-ში უშვილობის ასე საკამათო და საკამათო გადასახადი, რამაც მრავალი რადიკალურად საპირისპირო მოსაზრება და განსჯა გამოიწვია.

უშვილობის გადასახადის არსი

უშვილობის გადასახადის ოფიციალური სახელწოდება იყო "გადასახადი ბაკალავრიატის, მარტოხელა და სსრკ-ს მცირეწლოვან მოქალაქეებზე". ხალხმა მას გაცილებით უხეშად უწოდა - "კვერცხზე გადასახადი". ასეთი უჩვეულო სახელწოდება განპირობებული იყო იმით, რომ ამ გადასახადისგან უფრო მეტად მამაკაცები განიცდიდნენ. ამ გადასახადის მიღების შემდეგ მამაკაცები აღმოჩნდნენ ბევრად უფრო ძლიერი ეკონომიკური და სოციალური წნეხის ქვეშ, ვიდრე ქალები. მიზეზი ის არის, რომ მამაკაცს, რომელსაც შვილი არ ჰყავდა, გადასახადის გადახდა ეკისრებოდა, თუნდაც ის არ ყოფილიყო დაქორწინებული. გადასახადი ვრცელდება ქალებზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ისინი იყვნენ დაქორწინებულები და არ ჰყავთ შვილი.

რა ასაკიდან დაიწყო უშვილობის გადასახადის გამოყენება?

შემოღების მომენტიდან საფასურის გაუქმებამდე მისი განაკვეთი არ შეცვლილა. მხოლოდ გადასახადის არსი შეიცვალა ოდნავ. მთავარი კითხვა იყო დაბეგვრის პირის ასაკი, ასევე, უშვილობის გადასახადის რა პროცენტი იყო უშვილო პირის შემოსავალზე.

გადაწყდა ხელფასის 6%-ის დარიცხვა. მკაფიოდ დადგინდა გადასახადის გადახდის პირთა ასაკიც. გადასახადის გადახდა 20-დან 50 წლამდე უშვილო მამაკაცებს ეკისრებოდათ. მამაკაცებისგან განსხვავებით, ქალები მას 20-დან 45 წლამდე იხდიდნენ. თუ პირადობის დამადასტურებელ დოკუმენტებში არ იყო დაბადების თვე და დღე, მაშინ პირველი გადასახადის აღება განხორციელდა წლის იანვარში, როდესაც პირს შეუსრულდა 20 წელი. პირმა გადასახადის ბოლო გადასახადი გადაიხადა წლის დეკემბერში, როდესაც მას შეუსრულდა 50 (მამაკაცებისთვის) ან 45 (ქალებისთვის) წელი.

დაბეგვრის მოსახლეობისთვის, უშვილობის გადასახადის განაკვეთი დამოკიდებული იყო ხელფასის ოდენობაზე. ასე რომ, მათთვის, ვინც თვეში 91 რუბლზე ნაკლებს გამოიმუშავებდა, იყო შემცირებული კურსი. ისინი, ვისი ხელფასიც არ აღემატებოდა 70 რუბლს, საერთოდ არ იბეგრებოდნენ.

ცვლილებები გადასახადში

დიდი სამამულო ომში სსრკ-ს გამარჯვებიდან ოთხი წლის შემდეგ საბოლოოდ დაითვალეს, რამდენად სერიოზული დარტყმა მიაყენეს სსრკ-ს დემოგრაფიულ მდგომარეობას და მოსახლეობის რომელ ნაწილს დაზარალდა ყველაზე მეტად.

ისინი სოფლებში და სოფლებში მცხოვრები მოსახლეობა აღმოჩნდა. ამ მდგომარეობის მიზეზი ის იყო, რომ საბჭოთა ტერიტორიის გასწვრივ მოძრაობდნენ ნაცისტები, შედიოდნენ სოფლებში და სოფლებში,წაიღო ყველაფერი გზაზე და არც მოხუცები და არც ბავშვები ცოცხალი არ დარჩენია.

სწორედ ამ მიზეზით 1949 წლის ბოლოს კიდევ უფრო რადიკალური ცვლილებები განხორციელდა, რომელიც ეხებოდა კონკრეტულად სოფლის მცხოვრებლებს. სოფლებისა და სოფლების მცხოვრებლებს, რომლებსაც შვილები არ ჰყავდათ, სახელმწიფოს ყოველწლიურად 150 მანეთი უნდა გადაეხადათ. ვისაც ერთი შვილი ეყოლა, წელიწადში 50 მანეთს იხდიდა. ორი შვილიანი ოჯახები 25 რუბლს იბეგრებოდნენ.

ვის გაათავისუფლეს გადასახადები?

მიუხედავად ეკონომიკური თანასწორობის პოლიტიკისა, საბჭოთა კავშირში ზოგიერთ პირს არ იბეგრებოდა უშვილობისთვის. ამრიგად, პირები, რომელთა შვილებიც დაიღუპნენ, დიდი სამამულო ომის დროს ბრძოლის ველზე დაღუპულად ან უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ითვლებოდნენ, გადახდისგან გათავისუფლდნენ.

დიდების სამი ხარისხის ორდენის კავალერები, საბჭოთა კავშირის გმირები და სწავლების გავლის პირები ასევე ვალდებულნი იყვნენ გადასახადის გადახდა, მაგრამ მათთვის არსებობდა შეღავათების სპეციალური სისტემა. პირები, რომლებსაც ჯანმრთელობის მიზეზების გამო არ შეეძლოთ შვილის გაჩენა, არ იბეგრებოდნენ.

გადასახადისგან გათავისუფლდნენ ახლად გათხოვილი პირები, მაგრამ ეს ცვლილება მხოლოდ 80-იან წლებში შევიდა. ეს გამონაკლისი ძალაში იყო ქორწინების რეგისტრაციის დღიდან ერთი წლის განმავლობაში. თუ ოჯახს ერთი წლის განმავლობაში შვილი არ ეყოლა, გადასახადები განახლდა.

ოჯახში ბავშვის დაბადებისას მშობლები გათავისუფლდნენ უშვილობის გადასახადისგან. ასევე არ გადაუხდიათ ის პირები, რომლებმაც ბავშვი წაიყვანეს გასაშვილებლად. ამასთან, უბედური შემთხვევის შედეგად ბავშვის გარდაცვალების ან გარდაცვალების შემთხვევაში, მშობლებისთვის გადასახადის გადახდის ვალდებულებაგანახლდა.

თუ შვილი შეეძინათ მშობლებს, რომლებიც ოფიციალურად არ იყვნენ დაქორწინებულები, მაშინ მხოლოდ დედა თავისუფლდებოდა გადახდისგან. მამა არ იბეგრებოდა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იყო მშობლების ერთობლივი განცხადება რეესტრის ოფისში, ან საკითხი გადაწყდა სასამართლოში.

უშვილობის საგადასახადო აქციის შედეგები

მიუხედავად აშკარა კრიტიკისა და ამ გადასახადის არაპოპულარობისა, მან მაინც მოიტანა სასურველი შედეგი.

გადასახადის მიღების მომენტიდან 1991 წლამდე საბჭოთა კავშირის მოსახლეობა 195 მილიონიდან 294-მდე გაიზარდა. ხოლო 1992 წელს უშვილობის გადასახადის გაუქმების მომენტიდან მოსახლეობა შემცირდა (1992 წლიდან 2016 წლამდე.) 145 მილიონით, თითქმის გაორმაგდა. ამიტომ, რაც არ უნდა იყოს დავა სსრკ-ში ასეთი გადასახადის შემოღების აუცილებლობაზე, ციფრები თავისთავად მეტყველებს - უშვილობის გადასახადმა შეასრულა ის ამოცანა, რომელიც ძალზე აქტუალური იყო ომის შემდგომი პერიოდისთვის - მოსახლეობის გაზრდა.

გარდა ამისა, ხაზინაში შემოსული მთელი თანხა სახელმწიფომ გამოყო ბავშვთა სახლების მშენებლობასა და მოვლაზე. ომის შედეგად ბევრი ბავშვი ობოლი დარჩა და მათი შენახვა ქვეყნის მხრებზე დაეცა. ეს შეიძლება ჩაითვალოს უშვილობაზე გადასახადის შემოღების კიდევ ერთ მიზეზად.

ომისშემდგომი ხუთი წლის განმავლობაში აშენდა ექვს ათასზე მეტი ახალი ბავშვთა სახლი, რომელშიც 636 ათასი ბავშვი ცხოვრობდა.

სსრკ-ში უშვილობის გადასახადის გაუქმება

მოსახლეობა გადასახადს იხდიდა კოლაფსამდეᲡაბჭოთა კავშირი. 1990 წლიდან მთავრობა გეგმავდა გადასახადების შემცირებას იმ ადამიანებისთვის, რომელთა ხელფასი 150 რუბლზე ნაკლები იყო. ასევე გადაწყდა, რომ არ დაებეგროთ იმ მამაკაცებს, რომლებსაც შვილი არ ჰყავთ, მაგრამ იყვნენ დაქორწინებულები.

გადასახადის სრული გაუქმება 1993 წელს გადაწყდა. მაგრამ სსრკ-ს დაშლის გამო გადასახადმა მოქმედება შეწყვიტა 1992 წლის იანვარში.

არის ახლა უშვილობის გადასახადი?

ამ სახელწოდებით ამჟამად გადასახადი არ არის. თუმცა, არსებობს ფარული გადასახადი, რომელიც ბუნდოვნად ჰგავს საბჭოთა კოლეგას.

ამას პირადი საშემოსავლო გადასახადი ჰქვია. და ეს ჰგავს საბჭოთა გადასახადს უშვილობაზე ბავშვებისთვის ფიქსირებული გადასახადის გამოქვითვით. გამოქვითვის ოდენობამ 2016 წელს შეადგინა თვეში 1400 რუბლი პირველი და მეორე ბავშვისთვის და 3000 რუბლი მესამე ბავშვისთვის. გადასახადის განაკვეთი არის 13%. შედეგად, ადამიანები, რომლებსაც ერთი შვილი ჰყავთ, იხდიან 182 რუბლს ნაკლებს, ვიდრე მათ, ვისაც შვილი არ ჰყავს, იგივე შემოსავლის გათვალისწინებით.

უშვილო გადასახადის მომავალი

დღეს ამ გადასახადის აღდგენის საკითხი სახელმწიფო სათათბიროში თითქმის ყოველწლიურად დგება. ამის მიზეზია სიკვდილიანობის ზრდა და შობადობის კლება და შედეგად მოსახლეობის შემცირება. შობადობის ზრდის სტიმულირების ყველა მცდელობა, მათ შორის სამშობიარო კაპიტალის შემოღება, უმნიშვნელო შედეგს იძლევა. ჯერჯერობით, გადასახადის შემოღების მცდელობებს მთავრობაში მხარდაჭერა არ ჰქონია.

გადასახადის აღდგენის წინააღმდეგია მოსახლეობაცუშვილობა, რადგან ბევრის აზრით, ეს უაზროა. ანალოგიურ მოსაზრებას იზიარებენ დემოგრაფიის დარგის ექსპერტებიც. მათ მიაჩნიათ, რომ გადასახადი არ მოიტანს სასურველ შედეგს, პირიქით, შეუძლია ისედაც მძიმე ვითარების გამწვავება.